Sự im lặng của bầy cừu: Chân dung gã tội phạm với bộ óc thiên tài

Sự im lặng của bầy cừu (The Silence of the Lambs) là bộ phim tâm lý kinh dị Mỹ nổi tiếng được công chiếu vào năm 1991 do Jonathan Demme làm đạo diễn với sự tham gia của các ngôi sao điện ảnh hàng đầu là Anthony Hopkins, Jodie Foster, Scott Glenn và Ted Levine.

Phim được xây dựng dựa trên cuốn tiểu thuyết cùng tên của nhà văn Thomas Harris, đây cũng là phần thứ hai trong loạt truyện về một bác sĩ chuyên khoa tâm thần nhưng đồng thời cũng là tên sát nhân biến thái ăn thịt người Hannibal Lecter.

Trailer của phim Sự im lặng của bầy cừu

Kết thúc công chiếu, Sự im lặng của bầy cừu thu về gần 273 triệu đô doanh thu và trở thành bộ phim có doanh thu cao thứ năm trên toàn thế giới thời điểm đó, một điều rất hiếm xảy ra ở dòng phim kinh dị.

Về mặt chuyên môn, Sự im lặng của bầy cừu đã chiến thắng vang dội tại giải Oscar với năm giải quan trọng nhất dành cho Phim hay nhất, Đạo diễn xuất sắc nhất, Kịch bản hay nhất, Nam diễn viên chính xuất sắc nhất và Nữ diễn viên chính xuất sắc nhất.

Điều này giúp tác phẩm của đạo diễn Jonathan Demme vinh dự trở thành một trong ba bộ phim đoạt đủ năm giải Oscar quan trọng nhất sau It Happened One Night và Bay trên tổ chim cúc cu.

Mục lục ẩn 1 Kịch bản hoàn hảo cho một bộ phim tâm lý kinh dị 2 Sự im lặng của bầy cừu và chân dung gã sát nhân với bộ óc thiên tài 3 Sự im lặng của bầy cừu và vai diễn để đời của Anthony Hopkins 4 Màn trình diễn xuất sắc của Jodie Foster trong vai nữ chính 5 Một bộ phim ngập tràn ẩn ý và thông điệp

Kịch bản hoàn hảo cho một bộ phim tâm lý kinh dị

Sự im lặng của bầy cừu là câu chuyên xoay quanh công cuộc điều tra phá án của FBI về vụ giết người hàng loạt do tên hung thủ với biệt danh Buffalo Bill (Ted Levine thủ vai) gây nên, hành tung của gã là vô cùng khó đoán và gã giết người cũng không theo trật tự nhất định nào.

Khi mọi thứ đang đi vào bế tắc thì đặc vụ Jack Crawford (Scott Glenn thủ vai) cử thực tập sinh của mình là Clarice Starling (Jodie Foster thủ vai) đến gặp Hannibal Lecter (Anthony Hopkins thủ vai), một bác sĩ “ăn thịt người” với sở thích chế biến các bộ phận cơ thể nạn nhân thành những món ăn thật “tinh tế”.

Crawford tin rằng trí thông minh cùng cái nhìn sâu sắc của Lecter trong việc phân tích, mổ xẻ tâm lý con người sẽ giúp ích cho vụ án Buffalo Bill, thế nhưng ông hiểu rằng bản thân sẽ không khai thác được gì từ Lecter nên đành phải nhờ Clarice Starling hỗ trợ.

Đối diện với Starling, Lecter bình tĩnh quan sát cô thật cẩn thận rồi cho cô hay câu chuyện trước đây từng có một điều tra viên đến thử hắn, kết cục là lá gan của anh ta nằm gọn ghẽ trên bàn ăn với đậu khô cùng một chai vang Chianti hảo hạng.

“Có một tên điều tra viên đến thử tôi. Và rồi tôi ăn lá gan của hắn với một ít đậu khô, cùng một chai vang Chianti hảo hạng.”

Sau khi hù dọa Starling bằng màn tra tấn tâm lý, Lecter quyết định sẽ giúp đỡ FBI phá vụ án này tuy nhiên đổi lại thì Starling phải chia sẻ cho hắn nghe những câu chuyện trong quá khứ khiến nỗi sợ hãi đeo bám đến hiện tại.

Để đổi lấy các thông tin quan trọng giúp ích cho cuộc điều tra, Starling đã kể lại đoạn ký ức về tiếng kêu khóc của đàn cừu đang bị giết thịt tại trang trại của người họ hàng từng nhận nuôi Starling ngày bé, nó khiến cô gặp ác mộng lặp đi lặp lại hằng đêm.

Nhìn thấu nỗi đau của Starling, Lecter liền suy đoán rằng nếu cô giải cứu thành công nạn nhân mới nhất trong vụ án Buffalo Bill và tóm gọn được gã ta thì cơn ác mộng ấy của Starling mới chấm dứt, đàn cừu sẽ thôi la hét.

Cuộc gặp gỡ giữa cô sinh viên ưu tú của chuyên khoa Tâm Lý Học Hành vi Tội Phạm và kẻ giết người không gớm tay với những hiểu biết sâu rộng về tâm trí con người như mở ra mối liên kết kỳ lạ giữa hai đầu thiện – ác.

“Chà! Người ta sẽ nghĩ chúng ta đang yêu nhau đấy Starling?”

Hắn trêu đùa cô, sử dụng những đòn đánh tưởng vô thưởng vô phạt nhưng đầy hiệu quả lên đầu óc cô gái non nớt. Sau tám năm mục ruỗng nơi ngục tù thì giờ đây, Lecter đã tìm thấy “niềm vui mới” qua mỗi chuyến ghé thăm của Starling.

Lecter dần bị Starling thu hút, tuy nhiên sự thu hút ấy không đơn giản là xuất phát từ rung cảm giữa nam và nữ. Hắn chỉ đang tìm một “người bạn” để trò chuyện, giải đáp thắc mắc cho họ giống như cách hắn tìm lại cảm giác được làm chủ đầu óc những bệnh nhân ngày trước.

Nhờ những gợi ý và manh mối do Lecter cung cấp mà Starling tìm được nơi ở lẫn danh tính thật của Buffalo Bill, tiêu diệt tên đồ tể với sở thích lột da người rồi giải cứu nạn nhân đang mắc kẹt trong căn hầm tối.

Sự im lặng của bầy cừu và chân dung gã sát nhân với bộ óc thiên tài

Ngay từ đầu phim, Hannibal Lecter xuất hiện trong hình ảnh một vị bác sĩ chuyên khoa tâm thần với bộ óc thiên tài từng có nhiều công trình nghiên cứu quan trọng về khám phá tâm lý con người, thậm chí hắn còn khiến họ tự sát chỉ sau một buổi trò chuyện.

Hắn chính là bậc thầy của việc điều khiển cảm xúc “con mồi”, những ai bị Lecter nhắm tới đều không có kết cuộc tốt đẹp. Hắn dẫn dụ nạn nhân rơi vào mê cung tâm lý do mình giăng ra, chơi đùa với trí não của họ rồi kết liễu và biến họ thành những món ăn “thượng hạng” dưới bàn tay khát máu.

Hắn đơn giản coi việc giết người như một thú vui và khi thích thì hắn làm, bất cứ ai cũng có nguy cơ rơi vào tầm ngắm. Một con thú săn mồi cực kỳ nguy hiểm bởi độ tinh quái, sự tính toán cẩn thận cho mỗi lần xuống tay và đào thoát khỏi vòng vây cảnh sát thật dễ dàng.

Có một phân cảnh đáng chú ý ở đoạn đầu Sự im lặng của bầy cừu, khi tiến sĩ Frederick Chilton, giám đốc trại giam bệnh viện tâm thần Baltimore trong một lần gặp gỡ Clarice Starling đã đưa ra lời nhận xét về Hannibal rằng:

“Hắn là một con quái vật, một gã tâm thần hoàn toàn, khó mà bắt sống loại này. Theo quan điểm nghiên cứu, Lecter là tài sản quý nhất của chúng tôi.”

Thông qua câu nói của Chilton, Starling phần nào hiểu được lý do tại sao Lecter lại không bị kết án tử hình và còn được “chăm chút” một cách đặc biệt. Bởi lẽ bộ óc thiên tài của hắn ta rất có ích cho việc phân tích các vụ án liên quan đến tội phạm tâm thần, hỗ trợ cảnh sát điều tra phá án.

Hannibal Lecter nguy hiểm đến mức mỗi khi cần áp giải hắn đến địa điểm mới thì toàn thân hắn đều phải được “trói nghiến”, kể cả miệng bởi không thể biết được lúc nào Lecter sẽ lao đến cắn nát mặt người đối diện.

Thậm chí, Lecter chỉ cần ở yên trong phòng giam, chờ đợi tin tức từ phía cảnh sát cung cấp mà hắn vẫn dễ dàng đoán ra tung tích Buffalo Bill. Đáng tiếc rằng bộ óc vĩ đại ấy lại được sử dụng cho một mục đích tàn bạo.

Sự im lặng của bầy cừu và vai diễn để đời của Anthony Hopkins

Không thể phủ nhận sự xuất sắc của đội ngũ biên kịch để tạo nên thành công cho Sự im lặng của bầy cừu, tuy nhiên bộ phim chỉ thực sự hoàn hảo khi kết hợp trọn vẹn giữa kịch bản và diễn xuất của dàn diễn viên.

Vào vai Hannibal Lecter, Anthony Hopkins đã mang đến một nhân vật phản diện gây ám ảnh nhất mọi thời đại. Ánh mắt xanh thẳm hút hồn, luôn nhìn đối phương không chớp cùng giọng cười the thé đầy man dại của gã bác sĩ bệnh hoạn khiến người xem phải rùng mình lạnh gáy.

Lựa chọn ban đầu cho vai nam chính là các tên tuổi nổi bật khác nhưng sau cùng, đạo diễn Jonathan Demme quyết định giao nó cho Anthony Hopkins, diễn viên kỳ cựu của sân khấu kịch và chuyên trị các vai hiền lành tốt bụng.

Dù không có nhiều đất diễn như nữ chính nhưng Anthony Hopkins vẫn dư sức tạo nên điều khác biệt. Từ lời nói, dáng điệu cho đến cách đi đứng, cách thể hiện cảm xúc nhân vật đều trở nên vô cùng chân thật thông qua khả năng nhập vai xuất thuần của nam diễn viên gạo cội.

Hannibal Lecter trong Sự im lặng của bầy cừu đã trở thành huyền thoại, một tượng đài bất diệt do Anthony Hopkins tạo dựng và rất khó để bất cứ diễn viên tên tuổi nào có thể vượt qua.

Thậm chí, ông còn đóng đạt đến mức khiến con gái ruột hoảng sợ và quyết định chuyển đi vì mỗi khi nhìn vào đôi mắt của cha, cô lại nhớ đến cảnh Lecter cắn nát khuôn mặt viên cảnh sát rồi biến mất khỏi phòng giam.

Câu chuyện ấy trở thành kỷ niệm vừa vui vừa khó tả của riêng Anthony Hopkins, nó như một minh chứng rõ ràng nhất cho năng lực diễn xuất sống mãi với thời gian của ông.

Màn trình diễn xuất sắc của Jodie Foster trong vai nữ chính

Khác với Anthony Hopkins, trước khi tham gia vào Sự im lặng của bầy cừu thì Jodie Foster đã từng đoạt giải Oscar cho Nữ diễn viên chính xuất sắc nhất năm 1988 với bộ phim Bị cáo (The Accused).

Nhờ sự bứt phá ngoạn mục này mà Jodie Foster mới được đạo diễn Jonathan Demme tin tưởng giao cho vai nữ chính Clarice Starling. Cô nàng cảnh sát tập sự này từng được bình chọn đứng thứ sáu trên năm mươi nhân vật chính diện hay nhất của nền điện ảnh Hollywood.

Jodie Foster đã dành hẳn ba ngày để quan sát và học hỏi kinh nghiệm trở thành nhân viên FBI. Sự nghiêm túc, cẩn trọng này giúp cô ghi điểm tuyệt đối với đoàn làm phim cũng như khiến cô không bị lép vế khi sánh đôi bên người đồng nghiệp Anthony Hopkins.

Xuyên suốt bộ phim, khán giả như được đắm chìm trong bầu không khí căng thẳng đến nghẹt thở mỗi khi Starling đối mặt tên tội phạm kinh dị nhất màn ảnh rộng. Dù sở hữu tâm lý vững vàng đến mấy thì khi rơi vào bẫy tâm lý của Lecter, cô gái trẻ vẫn phải rùng mình sợ hãi.

Starling đã được cảnh báo trước và bản thân cô cũng có sự chuẩn bị nhất định trong những lần trò chuyện với Lecter, điều đó giúp cảm xúc của Starling không bị cuốn theo mạch câu hỏi càng ngày càng xoáy sâu vào quá khứ đầy nỗi đau.

Tuy không thể làm chủ cuộc trò chuyện nhưng ít nhất Starling cũng khai thác được thông tin mà mình cần, từ đó lần ra manh mối về gã sát nhân Buffalo Bill. Bởi có thứ quan trọng hơn sự sợ hãi của cô, đó là an toàn của nạn nhân đang bị Buffalo Bill giam giữ.

Bản lĩnh, cương trực và lòng nhiệt huyết tràn căng vì chính nghĩa đã giúp Clarice Starling trở thành biểu tượng mới của thế hệ nữ anh hùng thời đại. Giải Oscar cho Nữ diễn viên chính xuất sắc nhất là hoàn toàn xứng đáng với những gì Jodie Foster thể hiện trong Sự im lặng của bầy cừu.

Một bộ phim ngập tràn ẩn ý và thông điệp

Có lẽ không ít khán giả từng thắc mắc về tên phim, tại sao lại là Sự im lặng của bầy cừu dù rằng theo dõi hết bộ phim vẫn chẳng thấy con cừu nào cả. Ngay đến bìa sách hay áp phích quảng bá phim cũng toàn bướm là bướm.

Thật ra phải gọi chính xác những con bướm ấy là “diều hâu đầu chết”, loài vật liên quan đến chết chóc và địa ngục. Nếu phóng to con bướm trên áp phích lên thì người còn có thể thấy được ở giữa mình con bướm là nhóm những người phụ nữ khỏa thân đang sắp xếp thành hình chiếc hộp sọ.

Nó vốn là là tác phẩm nghệ thuật mang tựa đề “In Voluptas Mors” do nhiếp ảnh gia Philippe Halsman chụp lại. Tiêu đề của bức ảnh có thể tạm hiểu là “trong niềm vui, có cái chết“, một biểu tượng vô cùng phù hợp khi sử dụng cho Sự im lặng của bầy cừu.

Hình ảnh bầy cừu chỉ xuất hiện qua lời kể của nhân vật Clarice Starling, trong ký ức và trong những cơn ác mộng hằng đêm nhưng đều đi kèm với tiếng la hét, tuyệt nhiên không phải là bầy cừu lặng im.

Ngay như cảnh gần cuối phim, lúc Lecter gọi điện thoại cho Starling cũng chỉ để hỏi cô rằng:

“Đàn cừu đã thôi la hét chưa?”

Liệu nỗi ám ảnh trong quá khứ của Starling đã được chữa lành sau khi cô giải thoát thành công nạn nhân cuối cùng của vụ án Buffalo Bill, hay đó chỉ là sự bình yên nhất thời và rồi nó sẽ trở lại để hành hạ cô hằng đêm.

Không có đàn cừu này thì sẽ có đàn cừu khác la hét trong đêm, tượng trưng cho việc rồi mai đây lại xuất hiện những tên đồ tể giống như Buffalo Bill, giống Hannibal Lecter chuyên gieo rắc cơn ác mộng lên người vô tội.

Cái kết mở cho bộ phim như một lời khẳng định rằng tội ác vẫn sẽ tiếp diễn, thế giới không thiếu những gã điên coi thường tính mạng con người. Nếu đàn cừu thôi la hét thì cũng đồng nghĩa với việc họ đầu hàng số phận, chấp nhận chết dưới tay kẻ tàn bạo.

Dù đau lòng nhưng nó phù hợp với thực tế, nơi mà cuộc chiến giữa hai đầu thiện – ác chưa lúc nào ngưng nghỉ. Tiếng nói lương tri buộc những người như Starling phải đứng lên bảo vệ lẽ phải, cứu sống bầy cừu đang kêu cứu và cũng là giải thoát cho chính mình.

Phạm Hân